3054 - Iran có thể sản xuất bom nguyên tử trong vòng vài tháng nữa?
David Gritten
Iran khẳng định chương trình hạt nhân của họ hoàn toàn vì mục đích hòa bình và họ làm giàu uranium để sản xuất nhiên liệu cho các nhà máy điện như Bushehr - Getty Images
Sau làn sóng tấn công đầu tiên vào rạng ngày 13/6, Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi đã lên án các cuộc tấn công mà ông gọi là "liều lĩnh" của Israel nhằm vào "các cơ sở hạt nhân hòa bình" của đất nước ông. Đáp lại, Iran đã tiến hành các đợt oanh kích trả đũa vào Israel.
Ông Abbas Araghchi cho biết cơ sở hạt nhân Natanz đang hoạt động dưới sự giám sát của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) và các cuộc tấn công vào đây có nguy cơ gây ra "thảm họa phóng xạ".
Tuy nhiên, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy" là cần thiết để "đẩy lùi mối đe dọa từ Iran đối với sự tồn vong của Israel".
Ông nói Israel buộc phải hành động vì "nếu không bị chặn lại, Iran có thể sản xuất vũ khí hạt nhân trong thời gian rất ngắn".
"Có thể là một năm. Cũng có thể chỉ trong vòng vài tháng," ông cảnh báo.
Israel được cho là sở hữu vũ khí hạt nhân, dù nước này không xác nhận lẫn không phủ nhận điều đó.
Bằng chứng nào cho thấy Iran đang chế tạo bom hạt nhân?
Quân đội Israel cho biết họ đã thu thập được thông tin tình báo cho thấy "những tiến triển cụ thể" đã đạt được "trong nỗ lực của chính quyền Iran nhằm sản xuất các thành phần vũ khí thích hợp cho bom hạt nhân", bao gồm lõi kim loại uranium và máy phát neutron để kích hoạt vụ nổ hạt nhân.
Kelsey Davenport, giám đốc về chính sách không phổ biến vũ khí hạt nhân tại Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí có trụ sở ở Mỹ, nói rằng Thủ tướng Israel "không đưa ra bằng chứng rõ ràng hay có tính thuyết phục nào cho thấy Iran đang ở ngưỡng chế tạo vũ khí hạt nhân."
"Iran đã đến gần ngưỡng đột phá từ nhiều tháng nay," bà nói với BBC, ám chỉ đến thời gian Iran cần để có đủ nguyên liệu phân hạch cho một quả bom nếu nước này quyết định thực hiện điều đó.
"Tương tự, việc đánh giá rằng Iran có thể phát triển một loại vũ khí hạt nhân thô sơ trong vòng vài tháng không phải là điều mới mẻ."
Bà nói một số hoạt động hạt nhân của Iran có thể được áp dụng để phát triển bom, nhưng các cơ quan tình báo Mỹ đã đánh giá rằng Iran không tham gia vào các hoạt động phát triển vũ khí quan trọng.
Tháng Ba năm nay, Giám đốc Tình báo Quốc gia Tulsi Gabbard nói với Quốc hội Mỹ rằng kho uranium làm giàu của Iran đang "ở mức cao nhất từ trước đến nay" và là điều "chưa từng có đối với một quốc gia không sở hữu vũ khí hạt nhân".
Tuy nhiên, bà cũng cho biết giới tình báo Mỹ "vẫn đánh giá rằng Iran chưa làm vũ khí hạt nhân và Lãnh tụ Tối cao [Ayatollah Ali] Khamenei chưa cho phép tái khởi động chương trình vũ khí hạt nhân mà ông đã đình chỉ từ năm 2003".
Bà Davenport nói thêm: "Nếu động cơ của ông Netanyahu hoàn toàn là vì rủi ro phổ biến vũ khí hạt nhân của Iran, thì Israel có khả năng đã chia sẻ thông tin tình báo đó với Mỹ và đợt tấn công đầu tiên có lẽ đã nhằm vào toàn bộ các cơ sở hạt nhân trọng yếu của Iran."
Vào đầu tháng 6, IAEA cho biết trong báo cáo quý mới nhất rằng Iran đã tích lũy đủ uranium được làm giàu tới độ tinh khiết 60% - chỉ còn một bước kỹ thuật ngắn để đạt cấp độ vũ khí, hoặc 90% - để có thể chế tạo tới chín quả bom hạt nhân. IAEA nói thêm đây là "một vấn đề đáng lo ngại nghiêm trọng" xét trên nguy cơ về phổ biến vũ khí hạt nhân.
Cơ quan này cũng nói rằng họ không thể đảm bảo rằng chương trình hạt nhân của Iran chỉ phục vụ mục đích hòa bình, do Iran không tuân thủ cuộc điều tra liên quan đến các hạt uranium do con người tạo ra mà các thanh tra đã phát hiện tại ba cơ sở hạt nhân không được công bố.
Chúng ta biết gì về chương trình hạt nhân của Iran?
Iran luôn khẳng định chương trình hạt nhân của mình hoàn toàn vì mục đích hòa bình và nước này chưa bao giờ tìm cách phát triển vũ khí hạt nhân.
Tuy nhiên, một cuộc điều tra kéo dài hàng thập kỷ của IAEA đã phát hiện bằng chứng cho thấy Iran đã tiến hành "một loạt hoạt động liên quan đến việc phát triển thiết bị nổ hạt nhân" từ cuối những năm 1980 đến năm 2003, khi các dự án thuộc cái được gọi là "Dự án Amad" bị dừng lại.
Iran vẫn tiếp tục một số hoạt động cho đến năm 2009 - thời điểm các cường quốc phương Tây tiết lộ việc xây dựng cơ sở làm giàu uranium ngầm tại Fordow - nhưng sau đó, IAEA kết luận "không có dấu hiệu đáng tin cậy" nào cho thấy Iran tiếp tục phát triển vũ khí hạt nhân.
Năm 2015, Iran đã đồng ý ký một thỏa thuận với sáu cường quốc thế giới, theo đó nước này chấp nhận hạn chế các hoạt động hạt nhân và cho phép IAEA tiến hành giám sát nghiêm ngặt để đổi lấy việc được dỡ bỏ các lệnh trừng phạt nặng nề.
Các giới hạn quan trọng bao gồm việc sản xuất uranium làm giàu, chất có thể được dùng để sản xuất nhiên liệu lò phản ứng nhưng cũng có thể sử dụng chế tạo vũ khí hạt nhân.
Nhưng Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã từ bỏ thỏa thuận này trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình vào năm 2018, cho rằng nó không đủ để ngăn chặn Iran tiến tới việc chế tạo bom hạt nhân và rồi tái áp đặt các lệnh trừng phạt của Mỹ.
Iran đáp trả bằng cách ngày càng vi phạm các giới hạn trong thỏa thuận, đặc biệt là những điều khoản liên quan đến việc làm giàu uranium.
Theo thỏa thuận hạt nhân, Iran không được phép làm giàu uranium tại cơ sở Fordow trong 15 năm. Tuy nhiên, vào năm 2021, Iran đã khởi động lại việc làm giàu uranium đến mức tinh khiết 20%.
Hôm thứ Năm 12/6, hội đồng thống đốc của IAEA gồm 35 quốc gia thành viên chính thức tuyên bố Iran đã vi phạm các nghĩa vụ không phổ biến vũ khí hạt nhân lần đầu tiên trong 20 năm.
Iran nói sẽ đáp trả nghị quyết này bằng cách xây dựng một cơ sở làm giàu uranium mới tại một "địa điểm an toàn" và thay thế các máy ly tâm thế hệ đầu đang được sử dụng bằng các máy ly tâm thế hệ thứ sáu tiên tiến hơn tại cơ sở làm giàu Fordow.
Israel đã gây ra thiệt hại gì cho hạ tầng hạt nhân của Iran?
Quân đội Israel hôm thứ Sáu (13/6) cho biết đợt không kích đầu tiên đã gây hư hại cho phòng ly tâm ngầm ở Natanz, cũng như hạ tầng quan trọng cho phép cơ sở này vận hành.
Tổng giám đốc IAEA, ông Rafael Grossi, nói với Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc rằng nhà máy làm giàu nhiên liệu thí điểm (PFEP) nằm trên mặt đất và hệ thống điện tại Natanz đã bị phá hủy. Ông nói thêm rằng không có dấu hiệu nào cho thấy phòng ly tâm ngầm bị tấn công trực tiếp, nhưng việc mất điện có thể đã gây hư hại cho các máy ly tâm bên trong.
Viện Khoa học và An ninh Quốc tế có trụ sở tại Mỹ nhận định việc phá hủy PFEP là một tổn thất đáng kể vì cơ sở này từng được sử dụng để sản xuất uranium làm giàu tới 60% và phát triển các máy ly tâm tân tiến.
Bà Davenport cũng nói rằng các cuộc oanh kích vào Natanz sẽ làm "thời gian bứt phá" của Iran kéo dài thêm, nhưng còn quá sớm để đánh giá tác động đầy đủ.
Chúng ta sẽ không có bức tranh rõ ràng về việc Iran có thể nối lại hoạt động ở đó nhanh như thế nào, hoặc liệu Iran có thể di dời uranium hay không, cho đến khi IAEA có thể tiếp cận địa điểm này," bà giải thích.
Vào cuối ngày thứ Sáu (13/6), Iran thông báo với IAEA rằng Israel đã tấn công nhà máy làm giàu uranium Fordow và Trung tâm Công nghệ Hạt nhân Isfahan.
Quân đội Israel cho biết một cuộc oanh tạc tại Isfahan đã "phá hủy một cơ sở sản xuất uranium kim loại, hạ tầng để chuyển đổi uranium đã làm giàu, các phòng thí nghiệm và nhiều hạ tầng khác".
Bà Davenport nhận định: "Chừng nào Fordow còn hoạt động, Iran vẫn là mối nguy phổ biến vũ khí hạt nhân trong ngắn hạn. Tehran có thể đẩy nhanh việc làm giàu uranium lên cấp độ vũ khí tại cơ sở này hoặc chuyển uranium đến một địa điểm không công bố."
Thủ tướng Israel cũng tuyên bố chiến dịch sẽ tiếp tục "trong nhiều ngày cho đến khi loại bỏ được mối đe dọa này".
Tuy nhiên, theo bà Davenport, mục tiêu đó là không thực tế.
"Các cuộc tấn công có thể phá hủy cơ sở và nhắm vào các nhà khoa học, nhưng không thể xóa bỏ kiến thức hạt nhân của Iran. Iran có thể xây dựng lại và thậm chí còn nhanh hơn trước đây nhờ những tiến bộ trong công nghệ làm giàu uranium," bà nói.
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/c77172x3kk1o
Nhận xét
Đăng nhận xét