1907 - 'Thầy phù thủy' Putin và ván cờ Ukraine đầy rủi ro
Phạm Cao Phong
Tổng thống Nga Vladimir Putin dường như thích để đối thủ và đồng minh phải suy đoán
Giải pháp ngoại giao về vấn đề Ukraine giữa Mỹ và Nga gần như đã sa lầy sau phản hồi chính thức ngày 26/01/2022 từ phía Mỹ bằng văn bản về những đòi hỏi của Nga. Tình hình hiện nay còn tồi tệ hơn năm 2008, khi Nga tiến quân vào Georgia. Nga đã thành công trong việc từ chối mọi thương lượng với Liên hiệp châu Âu (EU), coi các nước châu Âu không bằng vai phải lứa, mà chỉ nói chuyện với Mỹ.
Theo Reuters, hôm 26/01, tại Hạ Viện Nga, ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov tuyên bố Nga hoàn toàn không có ý định thảo luận về tình hình Ukraine và an ninh của nước Nga với Liên Hiệp Châu Âu và Tổ chức An ninh và Hợp tác Châu Âu (OSCE).
Điều này không gây bất ngờ. Vì ngay từ buổi hội đàm đầu tiên tại Geneva, cả Nga và Mỹ đều tỏ ra nghi ngờ bên này hay bên kia chịu lùi bước trước các đòi hỏi cũng như trách nhiệm phổ quát mà hai bên theo đuổi.
Cuộc chiến đánh Ukraine, nếu được phát động tuy thế sẽ đem lại nhiều rủi ro cho Putin, nhưng đấy là chủ đề của một câu chuyện khác. Ở đây, tôi muốn điểm qua các vấn đề lịch sử và đánh giá vì sao Phương Tây rất e ngại bị cuốn vào chiến tranh với Nga.
Về quan điểm ngoại giao, Phương Tây cho rằng Ukraine có quyền xin vào Nato, tuân thủ một nguyên tắc cơ bản được quy định trong Hiến Chương Paris, đó là bất kỳ quốc gia nào cũng có thể lựa chọn liên minh cho mình.
Hiến chương Paris thông qua tại Paris (11/1990), dựa trên nền tảng Hiệp ước Helsinki về an ninh châu Âu. Đây là nền tảng cho Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu (OSCE).
Song trớ trêu là Hoa Kỳ, Liên Xô (khi đó) và Canada đều không ký đồng thuận về cam kết này.
Về điểm này, nước Nga, kế thừa Liên Xô, phản đối tính chất không thể tách rời về an ninh: An ninh của nước này không thể được thực hiện mà gây bất lợi cho an ninh của nước khác. Đó có hai nguyên tắc cơ bản không tương thích, cho đến lúc này chưa được giải quyết.
Để Ukraine vào Nato là Nga bị đe dọa an ninh, theo Kremlin, và đây là lằn ranh đỏ ông Putin không cho phép Phương Tây bước qua.
Tổng thống Putin và vấn đề lịch sử Nga-Ukraine
Các quân nhân Nga thuộc các đơn vị thuộc Sư đoàn 150 súng trường của Quân khu phía Nam tham gia các cuộc tập trận trên bãi tập ở Vùng Rostov, Nga, vào ngày 28 tháng 1 năm 2022. Khoảng 3.000 quân nhân thuộc Lực lượng Vũ trang Liên hợp Cờ đỏ Cận vệ Quân khu phía Tây (ZVO) đã bắt đầu huấn luyện chiến đấu tại các bãi tập ở các vùng Rostov, Krasnodar, Yaroslav, Voronezh, Belgorod, Bryansk và Smolensk
Các quân nhân Nga thuộc Sư đoàn 150 súng trường của Quân khu phía Nam tham gia các cuộc tập trận trên bãi tập ở Vùng Rostov, Nga, vào ngày 28/1/2022
Các vấn đề hiện nay chỉ là biểu hiện của hai ba lớp chủ đề có trong lịch sử gần, và xa xưa.
Theo cách nhìn từ Kremlin, khi Chiến tranh Lạnh chấm dứt, Liên Xô chấp nhận cho hai nước Đức thống nhất, đổi lại lời hứa của Hoa Kỳ là Nato "không mở rộng sang phía đông". Phía Mỹ nói họ không hề hứa như vậy.
Bây giờ, Moscow không chỉ muốn Phương Tây phải đảm bảo Ukraine sẽ không bao giờ gia nhập Liên minh quân sự Nato, mà Nato còn phải rút quân khỏi Bulgaria và Romania, hai nước Kremlin cho là thuộc vùng ảnh hưởng truyền thống của mình.
Chưa kể theo tổng thống Putin một Ukraine đi theo tư tưởng của phương Tây sẽ tạo nên chuỗi phản ứng domino tới các quốc gia đang chịu sự ảnh hưởng của Moscow.
Ukraine có một vị trí đặc biệt trong lịch sử Nga. Nhà nước Rus Kyiv (Nga Kyiv) là của tộc người Slav phía đông (862-1240) được thành lập bởi vị vương Oleg của triều đại Rurik ( Rurik of Ladoga) khi dời đô từ Novgorod tới Kyiv trong khoảng 882.
Hoàng thân Vladimir Krasno Mặt Trời Đỏ huyền thoại của Công quốc Nga Kyiv là hình tượng trong sử thi Nga. Mỗi lần đi qua điện Kremlin, chắc hẳn ông Putin thấy cay đắng khi nhìn thấy bức tượng hoàng tử huyền thoại này được dựng năm 2016. Hoàng thân Vladimir cũng là người đã đưa dân Nga vào đại gia đình Chính thống giáo năm 988, tạo ra bản sắc Nga.
Chính thống giáo cũng là giáo hội của Đại công quốc Moscow, sau này là Đế chế Sa hoàng, và vẫn tồn tại ở Nga, Ukraine, Belarus thời Liên Xô, tới bây giờ là quốc đạo của Liên bang Nga. Nhưng gần đây, giáo hội Ukraine đã tách ra.
Giữa hai vùng đất Nga Kyiv và Nga Moscow có một sự gần gũi về văn hóa, ngôn ngữ, tôn giáo không kể sự pha trộn sắc tộc trong ba thế kỷ. Hai công quốc Slav đã nhập làm một năm 1654, trước cả khi Hoa Kỳ ra đời. Đến nay, một ước tính trên báo Pháp nói có tới 1/3 người Ukraine có gia đình ở Nga.
Tuy thế, hai nước Nga và Ukraine thời nay đã có tranh chấp quanh vùng Biển Đen, cụ thể là Crimea.
Đế quốc Nga giành được bán đảo Crimea với diện tích 26.945 km2, từ tay Đế chế Ottoman (1299-1922) sau chiến tranh Nga-Thổ (1768-1774).
Ukraine và Crimea có rất nhiều ý nghĩa với đế quốc Nga. Kyiv là một trong ba thành phố quan trọng nhất của Nga sau Moscow, St.Petersburg.
Nữ hoàng Nga, Catherine Đại đế (người gốc Đức) đặt nền móng cho thành phố Sebastopol, trên bán đảo Crimeavào năm 1783 trong công cuộc bành trướng xuống phía Nam.
Năm 1783, bà tuyên bố " từ bây giờ cho đến mãi mãi, mảnh đất này sẽ là của nước Nga".
Tuyên bố của Catherine Đại đế thậm chí được ghi trong Hiệp định Jassy ký với triều đình Ottoman ngày 6/1/1792, tuyên bố chủ quyền nước Nga không chỉ ở bán đảo Crimea mà còn nối dài theo bờ biển đến tận sông Dnepr.
Ngoài giá trị là thương cảng quan trọng, đây còn là nơi đồn trú của Hạm đội Nga Hoàng và là cảng nước sâu của Hải quân Liên Xô và Hạm đội Biển Đen.
Nước Nga bị mùa đông khắc nghiệt bao vây nên các cửa biển ấm, không đóng băng là tối quan trọng, như huyết mạch của họ.
Nga đã từng bị Thổ Nhĩ Kỳ, Pháp, Anh gây chiến hòng chiếm đoạt Crimea, cửa ngõ kiểm soát Biển Đen của đế quốc Nga hoàng.
Đức quốc xã cũng phải trả giá nặng nề, sau 250 ngày công phá, mãi đến tháng 6 năm 1942 mới chiếm được quân cảng Sebastopol.
Do đó việc Ukraine vào Nato đang khơi dậy những hồi ức về các mối đe dọa đến từ sườn phía Tây trong quá khứ, theo góc nhìn từ Moscow.
https://www.bbc.com/vietnamese/world-60122533
Nhận xét
Đăng nhận xét